Το ουρικό οξύ προκύπτει από την διάσπαση των πουρινών στον οργανισμό μας. Οι πουρίνες απαντώνται σε όλους τους ιστούς του σώματος αποτελώντας βασικό συστατικό του DNA και του RNA. Αντίστοιχα, οι πουρίνες συναντώνται και σε πολλά από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε, κυρίως σε πρωτεϊνούχα.

Το ουρικό οξύ σε φυσιολογικά επίπεδα είναι ευεργετικό για τον οργανισμό λόγος της ισχυρής αντιοξειδωτικής του δράσης κατά των ελεύθερων ριζών. Η περίσσεια ποσότητα ουρικού οξέος αποβάλλεται μέσω των ούρων, με σκοπό την διατήρηση του στα φυσιολογικά επίπεδα.

Πως αυξάνονται τα επίπεδα ουρικού οξέος

Η αύξηση του ουρικού οξέος μπορεί να προκληθεί λόγω:

• αδυναμίας απομάκρυνσης ικανοποιητικής ποσότητας από τους νεφρούς
• αυξημένης παραγωγής από τον οργανισμό
• αυξημένης κατανάλωσης τροφίμων πλούσια σε πουρίνες
• όλων των παραπάνω

Τι προκαλούν τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος (υπερουριχαιμία)

Η περίσσεια ποσότητα ουρικού οξέος στο αίμα οδηγεί στην εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου στις αρθρώσεις. Πολλές φορές δεν συνοδεύεται από συμπτώματα. Ωστόσο, η διατήρηση των  υψηλών επιπέδων του ουρικού οξέος για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση Ουρικής Αρθρίτιδας. Αυτή η παθολογική κατάσταση αποτελεί ένα πρόβλημα υγείας που προκαλεί φλεγμονή και έντονο πόνο στις αρθρώσεις.

Ουρική αρθρίτιδα

Η συμπτωματολογία της οξείας ουρικής αρθρίτιδας περιλαμβάνει:

• πόνο στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί. Ο πόνος είναι συνήθως εντονότερος τις πρώτες 4-10 ώρες από την εμφάνισή του.
• έντονη ευαισθησία στις αρθρώσεις. Εφόσον ο πόνος υποχωρήσει, η ευαισθησία μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες μέχρι και μερικές εβδομάδες.
• ερυθρότητα
• φλεγμονή
• οίδημα και διόγκωση των αρθρώσεων
• περιορισμένη κινητικότητα, εντονότερη όσο η ουρική αρθρίτιδα προχωρά.

Ο χρόνος επανεμφάνισης των συμπτωμάτων εξαρτάται από στάδιο της ουρικής αρθρίτιδας. Αυτό σημαίνει ότι στα αρχικά στάδια (οξεία φάση) τα επεισόδια έχουν μεγάλα διαστήματα μεταξύ τους και όσο η κατάσταση χειροτερεύει εμφανίζονται όλο και πιο συχνά με αποτέλεσμα τη μετάβαση στη χρόνια ουρική αρθρίτιδα.

Ποια άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας

Υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας έχουν:

• οι άνδρες
• οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση
• άτομα με νεφρική νόσο
• άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση
• άτομα με οικογενειακό ιστορικό ουρικής αρθρίτιδας

Ουρικό οξύ και νοσήματα με τα οποία σχετίζεται

Τα υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος ή/και η ουρική αρθρίτιδα έχει διαπυστωθεί ότι τις περισσότερες φορές συνυπάρχουν με παθήσεις όπως:

• παχυσαρκία
• αρτηριακή υπέρταση
• υπερχοληστερολαιμία (υψηλή χοληστερίνη)
• διαβήτη τύπου 2
• καρδιαγγειακές ασθένειες
• χρόνια νεφρική νόσο
• ουρογεννητικές ασθένειες

Επομένως, είναι κρίσιμο να μειώσουμε τα επίπεδα ουρικού οξέος ανεξάρτητα με τον αν κάποιος πάσχει από ουρική αρθρίτιδα.

Διατροφική αντιμετώπιση των αυξημένων επιπέδων ουρικού

Άτομα με αυξημένο ουρικό οξύ ή/και ουρική αρθρίτιδα θα πρέπει υιοθετήσουν μια ισορροπημένη διατροφή, η οποία θα στοχεύει τόσο στην απώλεια βάρους όσο και στην μείωση της τιμής του ουρικού οξέος.  Πιο συγκεκριμένα:

• Απώλεια Βάρους

Η απώλεια βάρους σε ένα υπέρβαρο ή παχύσαρκο άτομο οδηγεί σε μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος και ταυτόχρονα οδηγεί σε μείωση του κινδύνου εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί προσοχή στον ρυθμό απώλειας, ο οποίος δεν πρέπει να ξεπερνά το 1 κιλό την εβδομάδα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση του ουρικού οξέος.

• Συχνότητα Γευμάτων

Η πολύωρη νηστεία ( μη κατανάλωση γεύματος για πολλές ώρες) όπως επίσης και η παράλειψη γευμάτων έχει παρατηρηθεί ότι οδηγούν σε αύξηση του ουρικού οξέος. Επομένως, συστήνεται η δόμηση ενός σταθερού προγράμματος γευμάτων τα οποία να μην απέχουν πολλές ώρες μεταξύ τους. Ταυτόχρονα, πρέπει να δοθεί προσοχή στα τρόφιμα που αυξάνουν το ουρικό οξύ.

• Μείωση- Αποφυγή Αλκοόλ

Από μελέτες έχει προκύψει ότι το αλκοόλ σχετίζεται άμεσα με την αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως η μπύρα μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ουρικού οξέος περισσότερο από κάθε άλλου είδους αλκοόλ. Αυτό που συστήνεται είναι η πλήρης αποχή από το αλκοόλ.

• Μείωση – Αποφυγή Ζαχαρούχων Ποτών

 Μελέτες αναφέρουν ότι η φρουκτόζη, η οποία περιέχεται σε κοινά αναψυκτικά, χυμούς καθώς και σε πολλά γλυκά, είναι ο μόνος υδατάνθρακας που έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνει τα επίπεδα ουρικού οξέος. Επιπλέον, αυξάνει και την αντίσταση στην ινσουλίνη η οποία οδηγεί σε μειωμένη νεφρική απέκκριση του ουρικού οξέος. Η ποσότητα φρουκτόζης που θεωρείται ανεκτή και ασφαλή δεν έχει υπολογιστεί με ακρίβεια. Για αυτό συστήνεται αποχή ή τουλάχιστον μια σημαντική μείωση κατανάλωσης αναψυκτικών, χυμών και γλυκών.

• Επίπεδα πουρινών σε διάφορα τρόφιμα

Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται τα κυριότερα τρόφιμα υψηλού, μέτριου και χαμηλού περιεχομένου σε πουρίνες. Συστήνεται αποφυγή ή σημαντικά μειωμένη κατανάλωση τροφίμων με υψηλή και μέτρια συγκέντρωση (το πολύ 2-3 φ/εβδομάδα) ενώ ενθαρρύνεται η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλή συγκέντρωση σε πουρίνες.

Υψηλό περιεχόμενο σε πουρίνες (100-1000mg/ 100g τροφίμου)	Μέτριο περιεχόμενο σε πουρίνες (9-100mg/ 100g τροφίμου)	Χαμηλό περιεχόμενο σε πουρίνες (<9mg/ 100g τροφίμου)
Καρδιά, νεφροί, εγκέφαλος και εντόσθια ζώων	Άπαχο κόκκινο κρέας (μοσχάρι χοιρινό), πουλερικά	Φρούτα
Ζωμός και κιμάς κόκκινου κρέατος (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί)	Όσπρια	Λαχανικά που δεν περιέχονται στην προηγούμενη κατηγορία
Λιπαρά κόκκινα κρέατα (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί)	Μανιτάρια, αρακάς, σπανάκι, σπαράγγια, ντομάτα, φασολάκια	Ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, ρύζι
Ζώα κυνηγιού (πέρδικα, χήνα)		Γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών
Σαρδέλες, ρέγκες, αντζούγιες, σκουμπρί, γαύρος, πέστροφες, τόνος, μύδια, κτένια, αυγοτάραχο, θαλασσινά		Ελαιόλαδο, βούτυρο, ξηροί καρποί, ελιές
		Αυγά

• Κατανάλωση Γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών

Η υψηλότερη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι) χαμηλών σε λιπαρά έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα επίπεδα ουρικού οξέος και μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας. Αυτό που συστήνεται είναι η κατανάλωση τουλάχιστον 2 μερίδων άπαχων ή ημι-άπαχων γαλακτοκομικών την ημέρα.

• Επαρκής Ενυδάτωση και Αύξηση Φυσικής Δραστηριότητας

Τέλος, η επαρκής ενυδάτωση δρα προστατευτικά στην δημιουργία λίθων ουρικού οξέος στους νεφρούς και η φυσική δραστηριότητα (περπάτημα, τρέξιμο ή οποιαδήποτε άλλη) μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας. Επομένως, ενθαρρύνεται η κατανάλωση νερού και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.

Συμπερασματικά

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων ουρικού οξέος ή της ουρικής αρθρίτιδας βασίζεται σε ένα ισορροπημένο και εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο και στη λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής όπου κρίνεται απαραίτητο.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα αναφορικά με τις διατροφικές συστάσεις. Οι πιο πρόσφατες συστάσεις περιλαμβάνουν την απώλεια βάρους, την αποφυγή αλκοολούχων ποτών, την μείωση ή αποφυγή ζαχαρούχων ποτών και γλυκών (που περιέχουν ζάχαρη ή φρουκτόζη), την αποφυγή τροφίμων με υψηλή συγκέντρωση πουρινών, την κατανάλωση 1-2 μερίδων γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά και την σωστή ενυδάτωση.

Βιβλιογραφία

Clinicians, N. G. (2021, 10 13). PCRM’s Nutrition Guide for Clinicians. Ανάκτηση από Gout: https://nutritionguide.pcrm.org/nutritionguide/view/Nutrition_Guide_for_Clinicians/1342063/all/Gout

Harvard Medical School. (2019, July 3). Harvard Health Publishing. Ανάκτηση από All about gout: https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/all-about-gout

John’s Hopkins Medicine. (χ.χ.). Health. Ανάκτηση από What is gout?: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/gout

Κουτσίκου, Ν. (2015, Ιούνιος 18). medNutrition. Ανάκτηση από Έχω ουρικό οξύ. Πώς θα το ρίξω;: https://www.mednutrition.gr/portal/ygeia/alles-pathiseis/9471-exo-ouriko-oksy-pos-tha-to-rikso

Κούτσικου, Ν. (2015, June 18). MedNutrition . Ανάκτηση από Έχω ουρικό οξύ. Πώς θα το ρίξω;: https://www.mednutrition.gr/portal/ygeia/alles-pathiseis/9471-exo-ouriko-oksy-pos-tha-to-rikso